Ik heb het al eerder over fundamentalisme gehad, ook onder de namen “manicheïsme”, “augustinisme”, “wilsonianisme”. Nu komt Tom Engelhardt met een uiterst interessant interview met James Carroll over “American Fundamentalisms”. “A former Catholic priest turned antiwar activist in the Vietnam era, James Carroll also wrote a moving memoir about his relationship to his father, the founding director of the Pentagon’s Defense Intelligence Agency. Carroll essentially grew up in that five-sided monument to American imperial power.” Zo’n man kan het weten.
Een van de meest interessante punten van het interview is misschien dat het woord “oil” niet valt. De oorlog in Irak en het gedoe in Afganistan worden toegeschreven aan “fundamentalisme”. “Prinzipienreiterei” zou je kunnen zeggen. De boel op de spits drijven al gaat de wereld ook naar de verdommenis. Principes, beginselen liggen in de sfeer van het beredeneren, het legitimeren van gedrag dat aangedreven wordt door andere dingen, drijfveren, zoals honger, zelfbehoud, driften, verslaving. In zoverre is het betoog van Carroll dat van een oud-priester: de “oorzaak” van de ellende ligt in geestelijke grondslagen.
Heel even raakt hij aan de belangen als mogelijke “oorzaken”, gepersonifieerd in de profiterende “contractors”. Die worden natuurlijk niet gedreven door fundamentalisme. Voor zover zij over principes spreken is dat camouflagetactiek.
De redenering van Carroll dat wij niet te maken hebben met een oorlog, maar met de bestrijding van misdaad is in de geschiedenis van de theorie en het recht van de internationale betrekkingen al opgesteld door onze eigen Cornelis van Vollenhoven. Ook hij wilde geen legers, maar politie, m.a.w. hij wilde geen oorlogen meer, maar waar nodig politie-optreden. De aanslag van 11/9 was, zegt Carroll terecht, geen oorlogsdaad, maar een misdaad, te vergelijken met geweld van bij voorbeeld de mafia. De Italiaanse politie treedt daartegen politioneel op, spoort de misdadigers op, maar valt niet met “overwhelming power” Sicilië binnen na het uitgebreid gebombardeerd te hebben.
Het hoofdthema van het interview betreft de relatie tussen geloof en politiek. Carroll beroept zich daarbij op wat de stichter van Rhode Island, Roger Williams, en later ook Jefferson de “wall of separation” heeft genoemd, de scheiding van kerk en staat. Hij noemt dit beginsel van het Amerikaanse staatsrecht “a critical innovation, giving us this special standing as a people”.
Carroll is niet eenkennig in zijn oordeel over het fundamentalisme. Er is, naast een “American fundamentalism” een fundamentalistisch christendom, een idem mohammedanisme, een idem boedisme, enz. Hij scheert ze allemaal over dezelfde kam. Het grootste gevaar voor de naaste toekomst is misschien wel het opkomende katholieke fundamentalisme.
Ik vraag mij altijd weer af welk -isme onze regering bezielt om aan de Amerikaanse oorlogen mee te doen. Ook een christelijk fundamentalisme? Zei Bos niet tijdens de kabinetsformatie dat het overleg tussen de drie partners die tenslotte de regering zijn gaan vormen, goed verliep, omdat “wij allemaal de tale Kanaäns spreken”?
Fundamentalisme
17 maandag sep 2007
Posted augustinisme, fundamentalisme, manicheïsme, wilsonianisme
in